برای هماهنگی بخشهای مختلف کسب و کار خود چه کنیم؟
راههای مختلفی برای معرفی و ترسیم مدل کسب و کار شما وجود دارد اما هر راهی نمیتواند به سادگی انواع بخشهای مدل کسب و کار را تعریف کند. یکی از بهترین راهها، بوم مدل کسب و کار است. اما منظور از بوم مدل کسب و کار یا همان Business Model Canvas چیست؟
بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas)
این روش را اولینبار در قالب کتابی به نام خلق مدل کسب و کار معرفی کرد. بوم مدل کسب و کار، روشی ترسیمی برای رسم ساختار اصلی بخشهای تشکیل دهنده کسب و کار شماست تا بتوانید در زمانی کوتاه به خلأهای اصلی و نقاط ضعف و قوت کسب و کار خود پی ببرید و طوفان فکری و ایدههای خود را سریعتر جاری کنید.
سوالات مهم در بوم مدل کسب و کار
بوم مدل کسب و کار ابزار ساده تصویری و در عین حال بســیار قدرتمندی است که ۹ بخش سازندهی مدلکسب و کار را توصیف میکند.
بخش اول – ارزش پیشنهادی (Value Proposition)
تا به حال به این موضوع فکر کردهاید که چرا مشتریها باید شما را انتخاب کنند؟ چرا باید هزینه لازم برای تهیه محصول مورد نظرشان را برای محصولی مثل تولیدات شرکت شما خرج کنند؟ و آیا اصلاً این سطح از کیفیتی که شما ارائه میدهید، ارزش این میزان هزینه کردن را دارد؟ اصلیترین سوالی که در این بخش باید از خودتان بپرسید این است:
- با فروش محصولات خود، چه ارزشی به مشتری میرسانید؟
- با محصولات خود چه نیازی از مشتری را رفع میکنید؟
بخش دوم – مشتریان هدف (Customer Segments)
هر بازار کسب و کاری مشتری خاص خودش را دارد اما رمز برتری برخی کسب و کارها نسبت به سایرین، نگهداشتن مشتریان و به بیانی دیگر داشتن مشتریانی دائمیست. شما زمانی میتوانید مشتریان دائمی و خاص خودتان را داشته باشید که بدانید:
- ویژگی مشترک میان مشتریان شما چیست؟
- تا چه اندازه برای مشتریان خود ارزش قائلید؟
بخش سوم – ارتباط با مشتری (Customer Relationships)
حتی اگر بهترین محصول را با برترین کیفیت تولید کنید باز هم یکی از اصلیترین نکات موفقیت در کسب و کار، نوع ارتباط شما با مشتری است. پرسشهای اصلی برای رسیدن به پاسخی دقیق درباره ارتباطی درست با مشتری این است که:
- مشتری از شما انتظار برقراری چه نوع ارتباطی را دارد؟
- چگونه می توانید شکل و هزینه مطلوب مشتری را با محصول خود تلفیق کنید؟
- نگاه شما به مشتری چه نگاهیست؟ خریدار محصول یا مشترک تاثیرگذار بر کیفیت محصول؟
بخش چهارم – کانال توزیع (Distribution Channel)
فرض کنید بهترین محصول مدنظرتان را تولید کردهاید، از منابع گرفته تا مشتریان هدف، تمامی راهها رفتهاید و آماده عرضه محصولید، حال از چه راهی محصولتان را عرضه میکنید؟ یکی از مهمترین بخشهای ارائه محصول، نحوه توزیع آن است، توجه به اینکه:
- مشتریان میخواهند محصول از طریق چه کانالهایی به دستشان برسد؟
- کدام کانالها کارایی بهتری دارند؟ هزینه آنها چقدر است؟
بخش پنجم – فعالیتهای کلیدی (Key Activities)
گام بعدی، دانش کافی درباره فعالیتهایی است که بیشترین وقت و هزینه را روی آنها میگذارید. بخش مهم هر کسب و کار، شناخت هسته اصلی آن کسب وکار است. هسته هر کسب وکار، بخشی از کسب و کار است که در صورت انفعال و یا نبودش، کسب و کار هویت و ارزش خود را به کلی از دست میدهد. پس برای حفظ پویایی هر کسب و کار باید بدانید:
- کسب و کار شما به چه فعالیتهای اساسی نیاز دارد؟
- چه فعالیتهایی در بخش توزیع، روابط مشتری، درآمدزایی و … بیشترین اهمیت را دارند؟
بخش ششم – منابع کلیدی (Key Resources)
منابع فیزیکی، انسانی، دانش، اطلاعات و منابع مالی، معمولاً مهمترین منابع مورد بحث حین ارائه محصولی با کیفیت و ارزشمند برای مشتری است. اما سوالات اساسی در رابطه با منابع کلیدی مورد نیاز برای کسب و کاری موفق کدام است؟
- با توجه به ارزش پیشنهادیتان، به چه منابع اصلی نیاز دارید؟
- در بخشهای توزیع، روابط مشتری، درآمدزایی و… چه منابعی مهمی وجود دارد؟
بخش هفتم – حامیان کلیدی (Key Partnerships)
در قدم اول باید بدانید با چه گروهی فعالیت میکنید و روی چه کسانی حساب میکنید؟ در واقع دانستن پاسخ این دو سوال خیلی مهم است:
- شرکای اصلی یا تأمین کنندگان شما چه کسانی هستند؟
- انگیزهی مشارکتشان چیست؟
بخش هشتم –مدل درآمدی (Revenue Stream)
با اینکه این بخش، بخش نهایی بوم مدل کسب و کار است اما جان هر کسب و کاری به درآمد آن است. حتماً میپرسید اگر جان کسب و کار است چرا در آخر به آن میپردازیم؟ چون برای مشخص شدن میزان درآمدزایی هر کسب و کار لازم است جواب سوالات سایر بخشهای فرآیند کسب و کار را بدانید. پاسخ سوالات زیر، تا بخش زیادی شما را به جواب این سوال که چه جریان درآمدزایی برای شما مفیدتر خواهد بود میرساند:
- مشتریان شما با توجه به چه ارزشی حاضر به هزینه هستند؟
- بیشتر برای چه محصولی هزینه و چگونه پرداخت میکنند؟
- ترجیح میدهند چگونه پرداخت کنند؟
- مدل درآمدزایی تا چه اندازه در کل درآمدها نقش دارد؟
بخش نهم – ساختار هزینه (Cost Structure)
ساختار هزینه یکی از پرررنگترین بخشهای بوم مدل کسب و کار است. اینکه بیشتر توجه خود را صرف کدام بخش از هزینهها ( از هزینه بخشهای مختلف تولید محصول گرفته تا تبلیغات) میکنید، همان ساختار هزینههاست.
- بیشترین هزینه مربوط به کدام بخش از کار است؟
- کدام منابع و فعالیتها پرهزینهتر هستند؟