نگاهی به «کریستال حافظه ۵ بعدی»؛ بادوام‌ترین فناوری ذخیره‌سازی ژنوم بشر
در جهانی که آینده آن پر از ناشناخته‌هاست، دانشمندان به دنبال راه‌هایی هستند تا اطلاعات حیاتی بشر را برای همیشه حفظ کنند. اما اگر روزی انسان‌ها از بین بروند چه؟ آیا می‌توان راهی پیدا کرد که ژنوم انسان از فراموشی نجات یابد؟ پاسخ، در دل یک فناوری شگفت‌انگیز به نام «کریستال حافظه ۵ بعدی» نهفته است.
تکنولوژی‌ای برای میلیاردها سال
«کریستال حافظه» ساختاری از جنس شیشه نانوساختار است که در برابر زمان، دما، ضربه و حتی تابش‌های کیهانی مقاومت بی‌نظیری دارد. این فناوری برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۴ توسط تیمی از دانشگاه ساوت‌همپتون به رهبری پروفسور پیتر کازانسکی توسعه داده شد و توانایی ذخیره‌سازی ۳۶۰ ترابایت داده را دارد.
جالب است بدانید این دیسک می‌تواند در دمای اتاق تا ۳۰۰ کوینتیلیون سال دوام بیاورد! حتی اگر دما به ۳۷۴ درجه فارنهایت برسد، این کریستال همچنان تا ۱۳.۸ میلیارد سال پایدار باقی می‌ماند—یعنی معادل عمر کیهان.
ژنوم بشر در دل یک سکه
محققان اکنون توانسته‌اند کل ژنوم انسان (شامل سه میلیارد کاراکتر DNA) را در یک کریستال حافظه ۵ بعدی، به‌اندازه‌ی یک سکه، ذخیره کنند. این فرآیند با کمک لیزرهای فوق‌سریع انجام شده و داده‌ها در فضاهایی به عرض تنها ۲۰ نانومتر حک شده‌اند.
برخلاف وسایل سنتی ذخیره اطلاعات که در دو بعد کار می‌کنند (مثل دیسک یا نوار مغناطیسی)، این فناوری از پنج بعد بهره می‌برد: سه مختصات فضایی و دو بعد نوری، که باعث می‌شود حجم عظیمی از اطلاعات در فضایی بسیار کوچک ذخیره شود.
پیامی برای آیندگان
کریستال تنها شامل کد ژنتیکی انسان نیست. روی آن تصاویری از انسان مرد و زن، عناصر پایه مانند کربن و اکسیژن، ساختار DNA و راهنمایی‌هایی برای تفسیر داده‌ها نیز قرار گرفته‌اند. هدف از این کار، ارسال پیامی به موجودات هوشمند آینده است—حتی اگر میلیاردها سال بعد آن را پیدا کنند.
این یادآور رکورد طلایی معروفی است که ناسا همراه فضاپیمای ویجر در دهه ۷۰ میلادی به فضا فرستاد؛ پیامی از بشریت برای هرکسی که در کهکشان آن را بیابد.
آینده بازسازی انسان‌ها؟
پروفسور کازانسکی معتقد است که اگرچه اکنون امکان بازسازی انسان از ژنوم وجود ندارد، اما با پیشرفت‌های زیست‌فناوری—مانند ساخت باکتری مصنوعی در سال ۲۰۱۰—شاید در آینده بتوان انسان‌ها و سایر موجودات زنده را به‌صورت مصنوعی بازسازی کرد.
او می‌گوید اگر علم به آن مرحله برسد، کریستال حافظه می‌تواند به‌عنوان یک مخزن دائمی و قابل اتکا از اطلاعات ژنتیکی برای بازسازی موجودات استفاده شود.
ذخیره در دل زمین؛ پروژه «آرشیو حافظه بشر»
کریستال حافظه حاوی ژنوم انسان اکنون بخشی از پروژه‌ای با نام Human Memory Archive است. این کریستال در یکی از قدیمی‌ترین معادن نمک جهان در هالشتات، اتریش نگهداری می‌شود؛ محلی امن و پایدار برای میلیون‌ها سال.
این پروژه شبیه به یک کپسول زمان است—گنجینه‌ای که شاید هرگز نیاز به آن نباشد، اما اگر روزی بشر از میان رفت، می‌تواند نوری باشد در تاریکی آینده.
جمع‌بندی
کریستال حافظه ۵ بعدی تنها یک ابزار ذخیره‌سازی نیست؛ نمادی است از امید بشر به ماندگاری، حتی در صورت نابودی. این فناوری نشان می‌دهد که انسان‌ها نه‌تنها به آینده فکر می‌کنند، بلکه آن را ثبت می‌کنند—برای کسانی که هنوز نیامده‌اند.
