در ایام انتخابات، همیشه سیاستمداران رقابت خود را برای کسب جایگاه ریاست جمهوری آغاز می‌کنند. آن‌ها همیشه در شعارهای خود توجه به علم و فناوری را مدنظر دارند اما به علت سابقه‌نداشتن در فعالیت و امور سیاستگذاری این حوزه، در عمل با چالش روبرو می‌شوند. یک پرسش اصلی اینجاست: آیا دانشمندان صلاحیت لازم برای ایفای نقش ریاست جمهوری را دارند؟
تجزیه و تحلیل عملکرد پنج رهبر ملی می‌تواند به ما در درک این موضوع کمک کند. در پی نتایج انتخابات مکزیک، مجله نیچر دستاوردهای سیاستمداران مشهوری که پیشینه‌ای در علم و مهندسی دارند را بررسی می‌کند.
در انتخابات اخیر مکزیک، خانم کلودیا شینبائوم پاردو سیاستمداری با پیشینه‌ای درخشان در فیزیک و مهندسی محیط‌زیست به عنوان اولین رئیس جمهور زن این کشور انتخاب شد. علی‌رغم سوابق و جایگاه علمی خانم پادرو، تعدادی از دانشمندان نسبت به اینکه آیا اولویت اصلی پادرو مسائل علمی خواهد بود یا خیر، تردید دارند. این عدم اعتماد ریشه در اقدامات مربی و استاد سابق او، آندرس مانوئل لوپز اوبرادور دارد که بودجه‌های علمی را کاهش داد و گهگاه رابطه‌ای خصمانه با جامعه علمی مکزیک داشت. از این رو، اکنون گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد اینکه آیا شینبائوم پاردو تصمیم‌گیری‌های آینده مبتنی بر شواهد خواهد بود یا خیر وجود دارد.
مجله نیچر برای درک تحولات بالقوه‌ای که در آینده رخ خواهد داد با چند تن از مورخان و کارشناسان سیاسی مصاحبه کرد تا تأثیر پیشینه علمی را بر عملکرد پنج دانشمندی که به رهبران جهانی تبدیل شدند، بررسی کند.
به عقیده برخی از کارشناسان حضور دانشمندان در نقش‌های سیاسی مانند یک شمشیر دو لبه است و می‌تواند پیامدهای مثبت و منفی بسیاری را با خود به همراه داشته باشد. به گفته سایاکا اوکی، مورخ علم در دانشگاه توکیو، «پژوهشگران در جمع‌آوری اطلاعات از اقشار مختلف جامعه مهارت بالایی دارند. با این حال، اگر بیش از حد به دانش و عقل خود اتکا کنند و نظرات مردم را نادیده بگیرند، در دام خودپسندی خود گرفتار خواهند شد.»
هربرت هوور، رئیس‌جمهور ایالات متحده، 1929-1933
هربرت هوور، تحصیلات خود را در دهه‌ی 1980 در دانشگاه استنفورد واقع در کالیفرنیا، در رشته‌ی زمین‌شناسی آغاز نمود و بعدها به عنوان یک مشاور معدنی جهانی به موفقیت بزرگی دست یافت. علاوه بر این، زمانی که در آغاز جنگ جهانی اول در لندن اقامت داشت، با ایجاد یک برنامه کمک‌غذایی برای بلژیک تحت اشغال آلمان به شهرت رسید. بعداً، وودرو ویلسون، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، از او دعوت کرد تا منابع غذایی ایالات متحده را تا پایان جنگ مدیریت کند.
پس از آن، هوور در سال 1921 سمت وزارت بازرگانی ایالات‌متحده را بر عهده گرفت و به سرعت جایگاه خود را به عنوان یک کارشناس فنی ماهر تثبیت کرد.
با این وجود، بنا به عقیده دیویدکورل، رئیس مؤسسه تاریخ علم در فیلادلفیا، تمرکز هوور بر دانش و مهارت‌های فنی ممکن است او را از تشخیص مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گستردهتر که در طول رکود بزرگ پدیدار شدند، بازداشته باشد. رکود بزرگ، شدیدترین رکود اقتصادی در تاریخ ایالات متحده بود که اندکی پس از انتخاب هوور، یکی از اعضای حزب جمهوری‌خواه، به ریاست جمهوری در سال 1929 آغاز شد.
همچنین رئیس مؤسسه تاریخ علم در فیلادلفیا افزود: «بخش قابل توجهی از اقدامات دولت با هدف ایجاد شغل و بهبود وضعیت اقتصادی در دوران ریاست جمهوری هوور آغاز شد. با وجود این، در حالی که هوور به طور بی‌وقفه‌ای برای حل مشکل رکود در کشور تلاش می‌کرد، اما عدم آگاهی سیاسی او و ناتوانی‌اش در انتقال موثر دیدگاه خود به مردم منجر به شکست او در انتخابات بعدی شد.»
مارگارت تاچر، نخست وزیر بریتانیا- 1990-1979
مارگارت تاچر شیمیدان، به عنوان یکی از مشهورترین و جنجالی‌ترین نخست وزیران بریتانیا شناخته می‌شود. وی در حین تحصیل در رشته شیمی در دانشگاه آکسفورد انگلستان، به مدت یک سال تحت نظر دوروتی هاجکین، شیمیدان برنده جایزه نوبل، به تجزیه و تحلیل ساختار یک آنتی بیوتیک پرداخت. تاچر ابتدا به عنوان یکی ار دانشمندان شیمیدان پژوهشی در یک شرکت پلاستیک کار می‌کرد و پس از مدتی در یک شرکت مواد غذایی مشغول به کار شد تا اینکه فعالیت در حوزه پژوهشی را رها کرد و وارد عرصه سیاست شد.
در سال 1979 در بحبوحه اعتصابات اتحادیههای کارگری که در آن بیش از 4 میلیون کارگر خواستار افزایش حقوق بودند، حزب راستگرای محافظه‌کار بریتانیا تحت رهبری تاچر در انتخابات پیروز شد. خصوصی‌سازی صنایع دولتی و خدمات عمومی از جمله آب، گاز و برق و همچنین کاهش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، آموزشی و مسکن اقداماتی بود که مارگارت تاچر در طول دوره 11 ساله نخست وزیری خود انجام داد. اما افزایش نرخ بیکاری و کاهش بودجه تأثیر مخربی بر محبوبیت و وجهه عمومی او داشت. با وجود این به لطف پیروزی بریتانیا در جنگ با آرژانتین بر سر مالکیت جزایر فالکند، محبوبیت و اعتبار او در میان مردم افزایش یافت.
جان موئل باوئر، اقتصاددان دانشگاه آکسفورد، دیدگاه خود را راجع به دوره نخست وزیری تاچر این چنین بیان می‌کند: «به نظر می‌رسد که در این مدت 11 ساله، تاچر به عنوان یک رهبر سیاسی تخصص علمی خود را در هیچ یک از اقدامات و تصمیم‌گیری‌هایش اعمال نکرده است.» به گفته مولباور، او یک سیاستمدار اعتقادی بود که ایدئولوژی و باورهای ساده را بر سیاست مبتنی بر شواهد اولویت می‌داد.
ابوبکر زین‌العابدین عبدالکلام، رئیس جمهور هند، 2007-2002
ای. پی.جی عبدالکلام حتی قبل از اینکه رئیس جمهور شود نیز یک چهره شناخته‌شده ملی بود. او به عنوان یک دانشمند هوافضا در سازمان تحقیقات فضایی هند بر طراحی و ساخت اولین ماهواره بومی هند نظارت داشت و توانست در سال 1980 ماهوراه روهینی 1 را به مدار پایینی زمین کند. ونی کریشا، محقق سیاست علمی در دانشگاه نیو ساوت ولز در سیدنی استرالیا این اقدام استثنایی عبدالکلام را تحسین کرد. کلام سپس به سازمان تحقیقات و توسعه دفاعی هند پیوست و در آنجا مدیریت برنامه موشک‌های بالستیک استراتژیک این کشور را بر عهده گرفت.
در سال 2002، ابوبکر عبدالکلام با حمایت احزاب حاکم و مخالف به عنوان یازدهمین رئیس جمهور هند انتخاب شد. مقام ریاست جمهوری در هند بیشتر تشریفاتی است و نخست وزیر ریاست دولت را بر عهده دارد. با وجود این، روسای جمهور هند این اختیار را دارند که قوانین تصویب‌شده توسط پارلمان را رد کنند. به گفته روهینی گودبول، فیزیکدان در زمینه ذرات بنیادی در مؤسسه علوم هند واقع در شهر بنگلور، انتخاب کلام برای همه مردم به ویژه دانشمندان جوان بسیار «الهام‌بخش» بود.
ابوبکر عبدالکلام از جمله دانشمندانی بود که در هندی که به تازگی از سلطه استعمار بریتانیا رهاشده بود به شهرت رسید. گودبول افزود: «چشم‌اندازی که کَلام برای آینده هند و توسعه کشور داشت مبتنی بر استفاده از علم و فناوری داخلی و اعتماد به سیستم‌های علمی بود.»
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، 2005–2001
آنگلا مرکل شیمیدان کوانتومی در سال 2005 به عنوان اولین صدراعظم زن آلمان تاریخ ساز شد. او پس از 16 سال از رهبری حزب راست میانه دموکرات مسیحی کناره‌گیری کرد و دوره خدمت خود را به عنوان دومین رئیس دولت آلمان با سابقه‌ی طولانی خدمت به پایان رساند.
در سال 1986، مرکل مدرک دکترای خود را در شیمی کوانتومی، با تحقیق بر نظریه دینامیک واکنش‌های شیمیایی در آکادمی علوم برلین-آدلرشوف که در آن زمان بخشی از آلمان شرقی بود، دریافت کرد. به گفته مت کوورتروپ، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه کاونتری، بریتانیا، آنگلا مرکل به عنوان یک رهبر سیاسی عملگرا با پرداختن به طیف گسترده ای از مسائل مانند بحران بدهی اروپا، قطع تدریجی انرژی هسته‌ای در آلمان و همه گیری کووید 19 شهرت پیدا کرد. علاوه بر این، روش صدراعظم آلمان در پرداختن به مسائل سیاسی استفاده از رویکرد علمی، ارزیابی نظریه‌های مختلف دانشمندان و آمادگی برای پذیرفتن یا رد این نظریه‌ها بود.
کوورتروپ در ادامه افزود: «بی‌شک پیشینه‌ی علمی خانم مرکل سودمند بوده و بر توانایی او در انجام همکاری‌های مشترک تأثیر مثبت داشته است زیرا او در سیاست‌گذاری‌های خود به جای شرکت در مانورهای سیاسی و تلاش برای پیروزی در این بحث‌ها، حل مسائل و مشکلات کشور را در اولویت قرار داد. در نتیجه، او مورد تایید مردم آلمان قرار گرفت و از محبوبیت بالایی در میان مردم برخوردار بود.»
یوکیو هاتویاما، نخست وزیر ژاپن، 2010-2009
یوکیو هاتویاما برای مدت کوتاهی ریاست دولت ژاپن را بر عهده داشت که برخی از پژوهشگران، علت آن تا حدی به طرز فکر آرمان‌گرای رایج در میان جوامع علمی مرتبط می‌دانند. به عقیده اوکی از دانشگاه توکیو، هاتویاما، چپ‌گرایی بود که رویکردی بیش از حد ایده‌آل گرا و نظری داشت.
هاتویاما دارای مدرک دکتری در رشته مهندسی صنایع از دانشگاه استنفورد است. او قبل از ورود به عرصه سیاست به عنوان پژوهشگر در زمینه احتمالات کاربردی ابتدا در مؤسسه فناوری توکیو و سپس در دانشگاه سنشو توکیو مشغول به کار بود. به گفته یاسوشی ساتو، پژوهشگر سیاست علمی در دانشگاه نیگاتا -ژاپن، هاتویاما در خانواده‌ای که سوابق طولانی‌ای در مناصب سیاسی داشتند متولد شد، از این رو می‌توان گفت که او عضوی از یک شجره‌نامه سیاسی است.
هاتویاما در سپتامبر 2009 پس از پیروزی حزب دموکراتیک ژاپن در انتخابات، به عنوان نود و سومین نخست وزیر ژاپن سمت خود را بر عهده گرفت. پس از پیروزی در انتخابات، حزب بلافاصله شروع به کاهش هزینه‌های دولتی کرد که شامل کاهش بودجه برنامه‌های علمی نیز بود. با این حال، مقاومت جامعه علمی در برابر این اقدامات منجر به حفظ پروژه‌های کلیدی از جمله تأسیسات تشعشع سنکروترون شد
یوکیوهاتویاما تنها پس از گذشت 8 ماه به دلیل ناتوانی در انجام تعهدات خود برای جابجایی پایگاه نظامی جنجالی ایالات متحده از اوکیناوا از سمت خود کناره‌گیری کرد. در نهایت او موافقت کرد که پایگاه را به منطقه‌ای کم جمعیت در جزیره منتقل کند که باعث نارضایتی ساکنان محلی شد. افزون بر این اوکی خاطر نشان کرد: «در آن دوره افکار عمومی هاتویاما را به دلیل «ساده لوحی» و ناآگاهی از مسائل بین‌المللی مورد انتقاد قرار دادند».
نتیجه‌گیری
به گفته فیزیکدان مایک لوبل از کالج شهر نیویورک آن دسته از دانشمندان که در رهبری و اداره کشور‌های خود موفق بوده‌اند، بیشتر تفکر سیاسی را در اولویت قرار می‌دهند. او به شینباوم پاردو توصیه می‌کند که از دانش علمی خود در تصمیم‌گیری‌هایش استفاده کند، اما به طور کامل به آن وابسته نباشد زیرا علم تنها عامل تعیین‌کننده در سیاست نیست.
منتقدان شینباوم پاردو از جمله برخی از دانشمندان، نگران وضعیت دموکراسی مکزیک هستند و ادعا می‌کنند که او پیوندی قوی با ساختار سیاسی قدرتمند ساخته‌شده توسط رئیس جمهور اسبق ایجاد کرده است. لوبل می‌گوید: «اگر بخواهم به او توصیه‌ای ارائه کنم، بر اهمیت تضمین شکوفایی دموکراسی مکزیکی تأکید می‌کردم، زیرا برای پیشرفت مکزیک در زمینه‌های علم و فناوری بسیار مهم است.»
