امروزه در اقتصاد جهانی، سرمایه‌گذاری خطرپذیر به‌عنوان نوعی تأمین مالی و نیروی محرکه رشد و نوآوری اهمیت زیادی دارد. شرکت‌های معروف و پررونق متعددی در عصر حاضر از جمله اپل، گوگل، فیسبوک، آمازون و ایر‌بی‌ان‌بی، از مزایای سرمایه‌گذاری خطرپذیر بهره برده‌اند. این نوع سرمایه‌گذاری از استارتاپ‌ها برای تحقق ایده‌هایشان، گسترش آن‌ها در بازار، جذب استعدادهای متخصص و رقابت با سایر شرکت‌های فعال در این حوزه حمایت می‌کند.
علاوه بر این، سرمایه‌گذاری خطرپذیر نقش کلیدی در ایجاد شغل، تقویت نوآوری، افزایش رقابت‌پذیری و ترویج توسعه پایدار ایفا می‌کند.
سرمایه خطرپذیر (VC) چیست؟
سرمایه‌گذاری خطرپذیر نوعی سرمایه خصوصی و تأمین مالی است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچکی که ظرفیت رشد بلندمدت دارند، عرضه می‌کنند. این مدل سرمایه‌گذاری مستلزم اخذ سهام در شرکت‌های هدف در مراحل اولیه یا میانی رشد آن‌ها است. منابع مالی برای سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولاً از سرمایه‌گذاران ثروتمند، بانک‌های سرمایه‌گذاری و سایر مؤسسات مالی تأمین می‌شود. نکته مهم این است که این نوع سرمایه‌گذاری صرفاً مبتنی بر حمایت پولی نیست، بلکه می‌تواند در قالب ارائه تخصص فنی یا مدیریتی نیز باشد.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) معمولاً به شکل سهام خصوصی (PE) ارائه می‌شود. در این نوع سرمایه‌گذاری انتقال مالکیت شرکت به سرمایه‌گذاران متعدد از طریق مشارکت‌های محدود مستقل (LPs) انجام می‌شود. تمرکز اصلی سرمایه‌گذاری خطرپذیر در حمایت از شرکت‌های نوظهور نهفته است، درحالی‌که سهام خصوصی (PE) عمدتاً نیازهای مالی شرکت‌های تأسیس شده‌ای را که به دنبال تزریق سهام هستند، برآورده می‌کند.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر به طور فزاینده‌ای برای شرکت‌های جدید یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری با سابقه عملیاتی محدود (زیر دو سال) به منبع محبوب جمع‌آوری پول تبدیل شده است، به‌ویژه زمانی که دسترسی به بازارهای سرمایه، وام‌های بانکی ندارند. این روش برای هر دو طرف سودمند است: کسب‌وکارها سرمایه لازم برای رشد خود را به دست می‌آورند و سرمایه‌گذاران هم در شرکت‌های آینده‌دار، سهام به دست می‌آورند.
تاریخچه سرمایه‌گذاری خطرپذیر
جورج دوریو، استاد مشهور مدرسه بازرگانی هاروارد، به‌عنوان بنیان‌گذار سرمایه خطرپذیر شناخته می‌شود. وی در سال 1946، شرکت تحقیقات و توسعه آمریکایی (ARD) را تأسیس کرد. بعلاوه یک صندوق 3.5 میلیون دلاری با هدف سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که روی فناوری‌های توسعه‌یافته در طول جنگ جهانی دوم کار می‌کردند، ایجاد کرد. سرمایه‌گذاری اولیه 200 هزاردلاری دوریو زمانی که شرکت در سال 1955 عمومی شد به 1.8 میلیون دلار افزایش یافت.
انواع سرمایه خطرپذیر
سرمایه‌گذاری خطرپذیر را بر اساس مرحله سرمایه‌گذاری در 6 نوع اصلی طبقه‌بندی کرد:
سرمایه اولیه بذری (Seed Capital): استارتاپ‌ها برای تحقق ایده‌های خود و ارائه محصول نهایی به بازار، به منابع مالی نیاز دارند. سرمایه‌گذاران اولیه در ازای سهیم شدن در بخشی از شرکت، ریسک سرمایه‌گذاری در یک استارتاپ را می‌پذیرند و سرمایه اولیه آن‌ها را فراهم می‌کنند. پس از تأمین سرمایه در مرحله بذری، استارتاپ‌ها می‌توانند نمونه‌های محصول و خدمات نهایی خود را برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر مختلف به نمایش بگذارند تا بودجه بیشتری برای توسعه و ورود به بازار جذب کنند.
سرمایه‌گذاری استارتاپی: در این مرحله، استارتاپ نمونه اولیه محصول یا خدمات خود را نهایی کرده و حداقل یک مدیر اجرایی تمام‌وقت در آن مشغول به کار است. جذب سرمایه در این مرحله کار ساده‌ای نیست، اما معمولاً جذب کارکنان و مدیران مجرب را تسهیل می‌کند، تحقیقات بازار را امکان‌پذیر می‌کند، تکمیل محصول اولیه را تضمین می‌کند و فرصت‌هایی را برای ورود به بازار رقابتی فراهم می‌کند.
سرمایه مرحله اولیه: استارتاپ‌ها معمولاً پس از گذشت حدود دو تا سه سال از شروع کار خود، کسب‌وکار خود را توسعه می‌دهند. در این مرحله، تأمین سرمایه موردنیاز برای اجرای فرایندهای عملیاتی (مانند ایجاد خط تولید) در سطح تجاری ضروری است. باوجوداینکه میزان سرمایه موردنیاز بیشتر از مراحل قبل است؛ اما در عوض برای سرمایه‌گذار خطر کمتری دارد. همچنین استفاده از سرمایه‌گذاری VC می‌تواند نقشی محوری در افزایش فروش تا نقطه سربه‌سر، افزایش بهره‌وری و به حداکثر رساندن کارایی شرکت داشته باشد.
سرمایه رشد و توسعه: مدیران شرکت‌های باتجربه‌ای که جای پای محکمی در بازار ایجاد کرده‌اند، تمایل دارند گسترش و توسعه کسب‌وکار را به‌منظور افزایش سطح تولید، معرفی محصولات جدید و کشف فرصت‌ها در بازارهای دیگر در اولویت قرار دهند. سرمایه لازم در این مرحله به آن‌ها در اجرای سریع و روان طرح توسعه کسب‌وکارشان کمک خواهد کرد. به‌طورکلی، سرمایه‌گذاران در این مرحله معمولاً مقدار کمتری از سهام را انتخاب می‌کنند که معمولاً به‌عنوان سهام اقلیت شناخته می‌شود.
سرمایه مرحله نهایی: شرکت‌هایی که مرحله راه‌اندازی اولیه را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند و توانایی خود را در افزایش فروش به طور قابل‌توجهی نشان داده‌اند، واجد شرایط تأمین مالی مرحله نهایی هستند. شرکت‌ها در این مرحله دارای یک طرح سازمانی نسبتاً تثبیت شده هستند و فرایندهای عملیاتی آن‌ها به طور مؤثری در حال اجراست. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاران کم‌ریسک است. علاوه بر این، سهام در اختیار سرمایه‌گذاران در این شرکت‌ها با سهولت بیشتری خرید و فروش می‌شود.
تأمین مالی پل (Bridge Financing): یک استراتژی موقت برای تأمین مالی است که شرکت‌ها را در مدیریت هزینه‌های فوری خود تا زمانی که بتوانند به راه‌حل‌های تأمین مالی بلندمدت دسترسی پیدا کنند. در حقیقت، این روش تأمین مالی که از آن به‌عنوان وام پلی یاد می‌شود، به‌عنوان پلی بین تأمین مالی کوتاه‌مدت و توانایی جذب سرمایه بلندمدت عمل می‌کند. تأمین مالی پل معمولاً توسط طیف وسیعی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) و بانک‌های سرمایه‌گذاری ارائه می‌شود.
نحوه تأمین سرمایه VC
- ارائه یک طرح تجاری: برای کسب‌وکارهایی که به دنبال تأمین مالی از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر هستند، ارائه یک طرح کسب‌وکار خوب به یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا یک سرمایه‌گذار فرشته ضروری است.
- شرکت یا سرمایه‌گذار بررسی لازم را انجام خواهد داد که شامل بررسی کامل مدل کسب‌وکار، محصولات، مدیریت و تاریخچه عملیاتی شرکت است. متعاقباً، شرکت یا سرمایه‌گذار بررسی لازم را انجام می‌دهد که شامل بررسی جامع مدل کسب‌وکار، محصولات، تیم مدیریت و تاریخچه عملیاتی شرکت است.
- تعهد سرمایه‌گذاری: شرکت یا سرمایه‌گذار پس از انجام تحقیقات ضروری متعهد می‌شود در ازای حقوق صاحبان سهام در شرکت سرمایه‌گذاری کند. اگرچه این وجوه ممکن است به‌صورت یکجا تأمین شود، اما مرسوم است که سرمایه به‌صورت دوره‌ای در بازه‌های زمانی مختلف تأمین شود. علاوه بر این، شرکت یا سرمایه‌گذار پس از انجام سرمایه‌گذاری، قبل از پرداخت وجوه اضافی با ارائه مشاوره و نظارت دقیق بر پیشرفت آن در امور سرمایه‌پذیر مشارکت فعال دارد.
- خروج: سرمایه‌گذار معمولاً ظرف مدت 4 تا 6 سال پس از سرمایه‌گذاری اولیه از شرکت خارج می‌شود.
سخن پایانی
سرمایه‌گذاری خطرپذیر جزء جدایی‌ناپذیر چرخه حیات کسب‌وکارهای نوپا است. یک شرکت برای درآمد، باید ابتدا سرمایه اولیه کافی برای هزینه‌هایی مانند حقوق کارکنان، اجاره تسهیلات و مراحل اولیه طراحی محصول را تأمین کند. VCها در ازای بخشی از مالکیت در شرکت تازه تأسیس، حمایت‌های مالی ارائه می‌کنند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر در پیشرفت شرکت‌های نوپا بسیار مؤثر هستند، زیرا امکان توسعه محصولات یا خدمات نوآورانه را فراهم می‌کنند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاران خطرپذیر فعالانه از کشف و ظهور بازارهای جدید حمایت می‌کنند و به ایجاد فرصت‌های شغلی کمک می‌کنند.
