خواجه شمسالدين محمد شيرازي شاعر و حافظ قرآن، متخلص به حافظ و معروف به لسانالغيب از بزرگترين شاعران غزلسراي ايران و جهان به شمار ميرود. حافظ در اوایل قرن هشتم هجری قمری «حدود سال 727» در شیراز دیده به جهان گشود.
شخصیت و روحیات حافظ
حافظ شاعري است كه در قرن حاكميت زهد و ريا و خفقان، شعري فراگير و رندانه دارد و از همه مسائل جهان هستي با بياني ظريف و رندانه سخن ميگويد و همواره از تظاهر و تزوير دوري ميجويد و شعر برايش جنبهاي متعالي و آرماني دارد.
تفکر حافظ
تفکر حافظ عمیق، زنده، پویا، ریشهدار و در خروشی حماسی اسـت. شعر حافظ بیتالغزل معرفت اسـت.
نکتهای جالب در خصوص حافظ
عهد حافظ با آخرین مراحل تحول زبان فارسی و فرهنگ اسلامی ایران مصادف بود. از این رو، زبان و اندیشه او در مقایسه با استادان پیش از وی به ما نزدیكتر است و به این سبب است كه ما حافظ را بیشتر از شاعران خراسان و عراق درك میكنیم و سخن او را بیشتر میپذیریم.
گرایش حافظ
گرایش حافظ به شیوه سخنپردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوه سخنش با او مشهور است. او از مهمترین تأثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته میشود.
محل زندگی
حافظ بیشتر عمر خودرا در شیراز گذراند و بر خلاف سعدی بجز یک سفر کوتاه بـه یزد و یک مسافرت نیمه تمام بـه بندر هرمز همواره در شیراز بود. وی در دوران زندگی خود بـه شهرت عظیمی در سر تا سر ایران دست یافت و اشعار او بـه مناطقی دور دست هم چون هند نیز راه یافت.
آثار حافظ
بیشتر شعرهای حافظ غزل هستند که به غزلیات حافظ شهرت دارند. دیوان حافظ کـه مشتمل بر حدود 500 غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی و دو مثنوی كوتاه با نامهای «آهوی وحشی» و «ساقی نامه» اسـت. دیوان حافظ تا کنون بیش از چهارصد بار بـه اشکال و شیوههاي گوناگون، بـه زبان پارسی و دیگر زبانهاي جهان بـه چاپ رسیده اسـت. نکته خاصی کـه در دیوان حافظ وجوددارد، کثرت نسخههایي با مفردات و واژههاي گوناگون اسـت کـه این خصیصه باعث بروز تصحیحات متعدد و گاه متناقض هم در میان مصححان میشود.
غزلیات
حافظ را چیره دستترین غزلسرای زبان پارسی دانستهاند. موضوع غزل وصف معشوق، می و مغازله اسـت و غزلسرایی را باید هنری دانست ادبی، کـه درخور سرود و غنا و ترانهپردازی اسـت. حافظ غزل عارفانه مولانا و غزل عاشقانه سعدی را پیوند زدهاسـت.
خلاقیت و نوآوری در شعر حافظ
نوآوری اصلی او در تک بیتهاي درخشان، مستقل و خوش مضمون فراوانی اسـت، کـه سروده اسـت. استقلالی کـه حافظ از این راه بـه غزل داده بـه میزان زیادی از ساختار سورههاي قرآن تاثیر گرفتهاسـت، کـه آن را انقلابی در آفرینش اینگونه شعر دانستهاند.
ابیاتی از حافظ در خصوص علم و دانش
حافظا علم و ادب ورز که در مجلس شاه
هر که را نیست ادب لایق صحبت نبود
دفتر دانش ما جمله بشویید به می
که فلک دیدم و در قصد دل دانا بود
فلک به مردم نادان دهد زمام مراد
تو اهل فضلی و دانش همین گناهت بس
هر دانشی که در دل دفتر نیامدهست
دارد چو آب خامه تو بر سر زبان